Iqlimi

Zomin milliy tabiat bog‘ining iqlimi turfa xildir. U keskin kontinental bo‘lib, ob-havo sharoitlari tez o‘zgarib turadi. Eng yuqori harorat iyun–avgust oylarida, eng past harorat esa dekabr–yanvar oylarida kuzatiladi.

Turkiston tog‘ tizmasining janubiy-sharqidagi kuchli tog‘ to‘sig‘i va shimoliy qismining keng ochiqligi milliy bog‘ning mikroiqlimiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi.

Rel’yef shakllarining xilma-xilligi, qiyaliklarning tikligi bilan bog‘liq holda, quyosh energiyasi va yog‘ingarchilikning teng taqsimlanmasligiga olib keladi. Shu bois, tashqi omillar ta’sirida hosildorlik hududlarda bir xil emas.

Geobotanik hududlashtirish bo‘yicha archazorlar ikki guruhga bo‘linadi:

• Yangi termofil (issiqliksevar) archazorlar,

• Mikroterm (sovuqqa chidamli) archazorlar.

Birinchi mintaqada Zarafshon archasi (Juniperus seravschanica) formatsiyasi,

ikkinchi mintaqada esa yarim sharsimon archa (Juniperus semiglobosa) va Turkiston archasi (Juniperus turkestanica) formatsiyalari ajraladi.

Zarafshon archasi past tog‘ mintaqasida, 1700–2300 m balandlikda o‘sadi.

Yarim sharsimon archa — o‘rta tog‘ mintaqasida, 2000–2500 m balandlikda,

Turkiston archasi esa yuqori tog‘ mintaqasida, 2500–3300 m balandlikda o‘sadi.

Balandlik oshgan sari milliy bog‘ning iqlimi sezilarli darajada o‘zgaradi.

Gidrometeorologik ma’lumotlarga ko‘ra, bog‘ hududida uchta asosiy iqlim turi farqlanadi:

• yuqori mintaqada — quruq,

• o‘rta mintaqada — nam (subgumid),

• quyi mintaqada — nam-subbivel (gumidno-subbivelniy).

Bog‘ iqlimi mintaqaviyligi va mavsumiy harorat o‘zgaruvchanligi bilan ajralib turadi. Kecha va kunduz harorati o‘rtasida katta tafovut mavjud. Mahalliy havo aylanishi sutkalik shamol yo‘nalishi bilan belgilanadi:

• kechasi shamol tog‘lardan vodiylar tomon esadi,

• kunduzi esa buning aksi kuzatiladi.

Yog‘ingarchilik

Hududda yillik yog‘ingarchilik miqdori 295–405 mm atrofida o‘zgaradi. Uning 70,4% qismi aprel–oktyabr oylariga to‘g‘ri keladi.

Yozgi yog‘inlar, asosan, yomg‘ir shaklida yog‘adi, tog‘ cho‘qqilarida esa qor yoki do‘l holida bo‘ladi.

Yuqori tog‘ mintaqalarida qor ko‘chkilari iyun oylarigacha kuzatiladi.

Bu holat Turkiston tog‘ tizmasining g‘arbiy qismidan kirib keluvchi sovuq va nam havo oqimlari bilan bog‘liq bo‘lib, tog‘ tizmasining kengligi sababli ular to‘liq to‘xtab qola olmaydi.

Yog‘ingarchilikning fasllar bo‘yicha taqsimoti:

• 50–63% — bahorgi mavsumda,

• 6–18% — yozgi mavsumda.

O‘rta tog‘ mintaqasida qurg‘oqchilik davri 3 oygacha davom etadi.

Yuqori mintaqada yog‘ingarchilik 50% qishda, 50% bahorda yog‘adi.

Yozgi–kuzgi yog‘inlar asosan avgust–sentyabr oylariga to‘g‘ri keladi.

Qor qoplami yuqori tog‘ mintaqasida sentyabr oxiri – oktyabr boshi,

o‘rta mintaqada esa oktyabr o‘rtalari – noyabr boshlarida hosil bo‘ladi.

Qor qoplami 60 kundan 190 kungacha saqlanadi, o‘rta mintaqada esa 120–124 kun davom etadi.

Qor erishi mart oxiri – aprel boshlarida sodir bo‘ladi.

Qor qoplamining o‘rtacha qalinligi 30–40 sm, sovuq bo‘lmagan kunlar soni esa 164 kunni tashkil etadi.